Het deug-principe [‘deugen’ = ‘goed zijn’ en ‘in orde zijn’ bron: encyclo.nl], is ontleend aan het boek ‘De meest mensen deugen’ van Rutger Bregman. Je hoort er iedereen over terwijl dit boek toch al in 2019 is uitgegeven. Het verhaalt over twee basis polariteiten: de mens is van nature slecht en egocentrisch en hij doet er alles aan om dit te maskeren. Aan de andere kant, de mens is van nature goed en gericht op de ander. Zonder dat dit expliciet wordt benoemd is dit in elke vorm van relatie en ook samenwerking de onderlegger.
Het verschilt nogal als we handelen uit het ene paradigma of het andere. Wat toont Bregman aan en waarom lijkt het zo moeilijk te geloven? Wat levert het deug-principe op als je dit loslaat op onze (moeizame) samenwerking?
Bregman heeft er een omvangrijk boek voor nodig om te laten zien dat de geschiedenis duiders en wetenschappers erop gericht lijken te zijn vroegere gebeurtenissen en experimenten stelselmatig in het nadeel van de menselijke natuur te laten uitvallen. Gerenommeerde wetenschappelijke onderzoeken die de verdorvenheid van de mens moesten aantonen worden door hem ontmaskerd als ongelooflijk gemanipuleerd. Hij fileert ‘het gehoorzaamheid experiment’ (Stanley Milgram)* en ‘het Stanford Prison experiment’ (Philip Zimbardo)**. Er blijken dwingende scripts onder de experimenten te liggen waaruit dan moest blijken: de mens is inherent slecht.
Een negatief mensbeeld en cynisme liggen aan de wortel van veel geschiedschrijving en het huidige nieuws, zo schrijft hij. ‘Gelooft u dat de wereld verbeterd is?’, was de vraag die recent in een onderzoek aan mensen in 30 landen werd gesteld. ‘Het verslechtert’, was overwegend het antwoord en dit terwijl armoede, kinderarbeid, oorlogsslachtoffers, kindersterfte, doden door natuurgeweld en ongelijkheid de laatste decennia is afgenomen.
Het rottige is dat velen deze ingebakken bias, de mens is/wordt slecht(er), meedragen tot op de dag vandaag. Klap op de vuurpijl daarbij is dat het negatief mensbeeld als realistisch wordt geduid en het tegenovergestelde als naïef en idealistisch wordt bestempeld. -Dat nooit! Idealisme is als luchtfietsen en het maakt wat je zegt ‘beside the point’-. Bregman levert vele aanwijzingen en weerleggingen voor een andere kijk op de menselijke natuur: de meeste mensen deugen en zijn in staat ook in moeilijke gevallen tot vriendelijkheid.
Dit ‘deug-principe’ onderschrijf ik helemaal. De meeste mensen zijn goed, bedoelen het goed en willen het beste voor anderen. Hoe komt het dan dat we een sterke voorkeur lijken te hebben om naar het negatieve te blijven kijken?
Recent heeft de Amerikaanse professor in de psychologie, Alison Ledgerwood een groot onderzoek gedaan waaruit wederom bleek: negatief elementen domineren en beter blijven hangen in ons brein. Goed nieuws glijdt van ons af als vet van Teflon***. De verklaring hiervoor is dat mensen al vanuit de oertijd zijn aangelegd op gevaar en het ontwijken van roofdieren. Het kost daarom moeite om naar het positieve te kijken. Maar zo stelt ook Ledgerwood, dit is wel aan te leren.
Terug naar de werkvloer, naar onze samenwerking. Te vaak hangt er een sfeer in vervelende arbeidsrelaties of de ander met opzet kwaad doet. Dát denken zorgt voor ’t gedoe. De samenwerkende partij, jouw counterpart deugt in de kern (en dat weet jij ook wel). Het punt is dat we onszelf laten afdrijven van het deug-principe als het moeilijk wordt. Zoals gezegd, ons brein is vooral gefocust op potentieel gevaar. Bovendien worden we voortdurend bestookt met negatief nieuws: ongelijkheid, corona, geopolitiek, vluchtelingen en andere dreigingen. Onze negatieve kijk is geconditioneerd van binnenuit, door ons brein en van buitenaf, want wat goed is heeft weinig nieuwswaarde. Wat afwijkt wel.
Ook in onze samenwerking hebben soms te lang een te groot vergrootglas op een controversieel issue liggen. Dat kleurt de onderlinge sfeer negatief. Door fysieke afstand in samenwerking -de last van corona-, te weinig onderling overleg en mankerende communicatie kan het idee ontstaan dat de ‘overkant’ niet het beste met ons voor heeft. Een klein dingetje in miscommunicatie of vertraging van een afspraak kan zo maar uitgroeien tot een zie-je-wel-ze-deugen-niet.
We hebben er, zeker nu, super alert op te zijn ons te herinneren aan het paradigma dat mensen inherent goed zijn. Niemand gaat van huis om de anderen op het werk eens lekker te pesten, expres moeilijk te doen of de afspraken te vernagelen. Misschien ken je wel zo’n persoon maar dat is dan een uitzondering. Over het algemeen willen we het goede en het goede goed doen.
Van dichtbij lijkt soms de samenwerking een tragedie, maar van een afstand een comedy (vrij naar Shakespeare). Het deug-principe met elkaar bespreken in lastig verlopende samenwerking is een manier om bewust te worden van onderliggende paradigma’s. Vermoedelijk zal nagenoeg niemand oprecht menen dat de mens slecht is. Weer bewuster kijkend naar de andere partij als iemand die in de kern deugt, relativeert en ’t geeft een realistische minder problematische kijk op de situatie. Het is een wake-up call om de samenwerkende partij niet verder te ontdoen van zijn inherente vriendelijkheid en goedheid. Met grote dank aan Bregman.
Voetnoten
* De man met de witte blouse wil stoppen maar moet doorgaan. https://www.youtube.com/watch?v=yr5cjyokVUs
** Lees hierover Rutger Bregman’s blog:
https://decorrespondent.nl/5812/de-echte-les-van-het-beruchte-stanford-prison-experiment-vertrouwen-is-sterker-dan-haat/223442340-93915310
*** Een patiënten groep A gezegd werd dat de slagingskans van de ingreep 70 % was en de patiënten groep B te horen kreeg dat de ingreep 30% kans liep mis te gaan. Groep A was optimistisch en groep B was negatief gestemd. Vervolgens kreeg groep A te daarna te horen dat ze dus ook 30% kans liepen dat het mis kon gaan. Gevolg: het sentiment sloeg negatief om. De B groep kreeg het tegenovergestelde nieuws te horen, het gevolg: ze bleven somber! Een animatie over dit experiment https://www.youtube.com/watch?v=3ThUrVXz9j0.